تکنو سینما

هر شیء ساخته دست انسان که در مدار زمین قرار بگیرد ولی در خدمت هدفی مفید نباشد زباله فضایی تلقی می شود. انواع متداول زباله های فضایی، ماهواره هایی هستند که به پایان زندگی شان رسیده اند و یا دستگاه های پرتاب کننده ای هستند که برای قرار دادن ماهواره ها در مدار مورد استفاده قرار می گیرند.

به این ترتیب پیچ و مهره ها و اشیای دیگری که در طول مراحل استقرار ماهواره ها رها شده اند یا بقایای مربوط به مأموریت ها و قطعات ناشی از فروپاشی عمدی یا اتفاقی اشیای بزرگ، زباله فضایی محسوب می شوند. در مواردی نادر ممکن است فضاپیماهایی که در مأموریتشان شکست خورده و در مدار زمین از حرکت باز مانده و سرگردان شده اند هم به این زباله ها بپیوندند.

به عنوان مثال می توان به سفینه روسی فوبوس- گرانت اشاره کرد که آ‌ماده رفتن به فوبوس، ماه مریخ بود ولی پس از مدتی سرگردانی در مدار زمین به اقیانوس آرام سقوط کرد.

شمار اشیای بزرگی که در سال های اخیر به وسیله حس گرهای نظامی آمریکا ردگیری شده و به طور رسمی از سوی دولت این کشور فهرست شده اند به حدود 15 هزار قطعه رسیده. علاوه بر این حدود 1000 ماهواره فعال هم در مدار وجود دارد.

در حال حاضر رشد فزاینده میزان زباله های فضایی به خاطر تهدیدی که برای ماهواره ها و فضاپیماهای سرنشین دار ایجاد می کنند تبدیل به یک نگرانی شده. به ویژه سرعت بسیار بالای اشیا در هنگام حرکت در مدار به این معنی است که زباله هایی به کوچکی یک سانتی متر می توانند به طور جدی به یک ماهواره صدمه بزنند یا آن را خراب کنند. این درحالی است که زباله ها ممکن است برای چند دهه یا حتی بیشتر در مدار باقی بمانند.

در نتیجه هرچه زباله بیشتری روانه مدار شود، شمار این زباله ها هم افزایش می یابد.

در چند سال گذشته با افزایش میزان زباله های فضایی، خطر تصادف بین اشیای بزرگ در بخش پایینی مدار - زیر 2000 کیلومتر ارتفاع- دوبرابر شده. احتمال این که به یک ماهواره عملیاتی که در ارتفاع بین 800 و 900 کیلومتر کار می کند در مدت عمرش از سوی قطعه زباله ای بزرگ صدمه ای وارد شود درحال حاضر چند درصد است.

اما برخورد با این قطعات به تدریج به یکی از تهدیدهای عمده برای زندگی ماهواره ها تبدیل می شود. به این ترتیب مالکان ماهواره ها به سختی کار می کنند تا تهدید را به حداقل برسانند.

علاوه براین، مطالعاتی که به وسیله سازمان فضایی ناسا و دیگر سازمان های فضایی انجام شده نشان می دهد بخش های پایینی مدار زمین در حال حاضر در وضعیت فوق بحرانی است. تراکم زباله ها در این منطقه زیاد شده چراکه روند اضافه شدن زباله ها به مدار سریع تر از روند برداشتن آنها است.

برای مقابله با این وضعیت لازم است اقداماتی مثل برداشتن قطعات یا زباله های بزرگ و حجیم از مدار انجام گیرد. به این منظور محققان استراتژی های فعالانه و مختلفی را در پیش گرفته اند. اما هیچ راه حل سریع و یا ارزان قیمتی در افق دیدشان وجود ندارد. این درحالی است که مقابله با این زباله ها چالشی فوری است و به حداقل رساندن تعداد زباله ها حیاتی است.

زباله هایی که اخیراً در مدار تشکیل شده اند در نتیجه دو نوع فعالیت گسترده به وجود آمده اند. اول فروپاشی اشیا در مدار و دوم تخریب عمدی ماهواره ها به وسیله سلاح های ضد ماهواره.

نگرانی درباره افزایش میزان زباله های فضایی به این نتیجه منتهی شد که آمریکا و دیگر کشورها یک کمیته هماهنگی ایجاد کنند. در اواسط دهه 1990 میلادی این کمیته بین المللی برداشتن گام های جدی برای کاهش میزان زباله های ایجاد شده در جریان عملیات های فضایی عادی را آغاز کرد. نتیجه تخلیه سوخت های باقی مانده در ماهواره ها است که امکان انفجار آنها وجود دارد.

منتها به موازات این تلاش ها وقوع چند حادثه قابل توجه بین سال های 2007 و 2009 میلادی تعداد کل زباله ها را به میزان زیادی افزایش داده است. به ویژه در سال 2009 میلادی برخورد بین یک ماهواره ایریدیوم آمریکایی و ماهواره کاسموس روسی قطعات زیادی ایجاد کرد. در ابتدای سال 2007 میلادی هم در نتیجه آزمایشی که به وسیله چینی ها انجام گرفت بیش از 3000 قطعه بزرگ زباله ایجاد شد. به این دلیل که چینی ها یک ماهواره آب و هوایی یک تنی را از بین بردند.

به طورکلی تکه تکه کردن کامل یک ماهواره به وسیله سلاح مقادیر عظیمی زباله ایجاد می کند. به عنوان مثال ماهواره های آمریکایی، وزن هایی بالای 10 تن دارند و انهدام یک ماهواره 10 تنی می تواند 750000 قطعه زباله بزرگ تر از یک سانتی متر ایجاد کند و مقادیر این زباله ها را در بخش زیرین مدار دو یا سه برابر کند.

منبع: صفر بیست